Detaylı bir gözleme gerek kalmadan çevremize baktığımızda birçok kişinin yönetici olmak istediğine şahit oluyoruz. Çoğu kişi yönetici olmayı, emrinde insanlar çalıştırarak hükmetme duygusunu tatmin etmek ve yüksek maaşlar almak ile eşdeğer görüyor. Halbuki herkes yönetici olamaz, sistemin gereği olamamalı da zaten. Ayrıca, yönetici olmak için gerekli mesleki tecrübenin yanı sıra; takım kurmak, takımı yönlendirmek, eğitmek, başarıyı çalışanlara atfetmek ama başarısızlık durumunda da o başarısızlığı üstlenmek gibi meziyetler, herkesin harcı olan şeyler değil. Eğer bu vasıfları kendinizde gerçekten görüyorsanız, bu işin genel çerçevesini çizmek amacıyla bu yazıyı sizin için yazıyorum. Değerli teknokrat Dr. Osman Ata Ataç hocanın yazıp çizdiklerinden de oldukça faydalanmış biri olarak buradan kendisine teşekkür etmeyi bir borç olarak görüyorum. “İşletme” derken neyi kast ettiğimizi inceleyerek başlayalım.

Yaklaşık 1.5 sene önce okuduğum Eliyahu M. Goldratt ve Jeff Cox’un yazdığı The Goal (Amaç) kitabından aldığım notları bu yazıda sizlerle paylaşacağım. Amaç, endüstri mühendisi ve fabrika müdürü Alex Rogo’nun fabrika ortamında yani iş hayatında karşılaştığı problemler ve onlara çözüm yaklaşımı ile Alex’in ailevi yaşantısının anlatıldığı hoş bir roman. Üretim sektöründe çalışan endüstri mühendisleri başta olmak üzere tüm mühendislere de güzel dersler veren bir kitap aynı zamanda.

Kitapta birçok karakter adı geçiyor. Olayın akışına kendinizi kaptırmak ve bir serüvene çıkmak istiyorsanız kitabı mutlaka okumanızı öneririm. Şimdi kitaptan çıkardığım derslere göz atalım. Dikkatlice okursanız daha iyi faydalanırsınız diye düşünüyorum. Başlayalım.

Endüstri mühendisliğinde okumaya yeni başlayan arkadaşlardan veya çevremdeki kişilerden mesleki gelişim anlamında birçok kez soru ile muhattap oluyorum. Henüz iş hayatında olmadığımdan, bu konuda kendimi tavsiye verecek konumda görmüyorum. Bu yüzden şimdiye kadar bu tür bir yazı yazmamıştım. Ama gelen sorulardan dolayı derli toplu bir doküman oluşturma gereğini hissettiğimden bu işe giriştim. Unutmayın: “Bu dahil, bütün genellemeler yanlıştır.”

Millet olarak uzun yazı okuma fobisine sahip olsak da, bu yazıyı sabırla okursanız az da olsa kendinize bir şey katacağınız kanaatindeyim. Dinamik bir yazı olacak, yeni şeyler aklıma geldikçe sayfanın en altına “güncelleme” şeklinde belirterek ekleme yapacağım.

Bu yazıda sistematik olarak bir problem nasıl ele alınmalı sorusuna birlikte yanıt arayacağız. Yazıyı kısa tutmaya çalışacağım. Hemen problemin tanımı ile başlayalım. Problem, amaçlara ulaşmayı engelleyen istenmeyen durumlar olarak tanımlanabilir. Bir üretim işletmesinde şu tür problemler karşımıza çıkabilir:

Temel ekonomik kavramları açıklamaya devam edelim. İlk olarak yılda en az bir kez duyduğumuz enflasyon kavramından başlayalım.

- Enflasyon

TÜİK tarafından halkın ağırlıkta kullandığı mallar belirlendikten sonra hangi sıklıkta kullanıldıkları da tespit edilir. Fiyatlar, bu kullanım sıklıkları ile çarpılıp sonuçları toplanarak tüketici fiyat endeksi (TÜFE) bulunur. Yani örneğin 500 TL gıda harcaması yaptıysanız ve bu 500 TL sizin toplam harcamalarınızın %40’ı ise hesaba 200 TL olarak yansıtılır. Sonuç olarak varsayalım ki, Nisan 2013’te sonuç 100 ve Mayıs 2013’te sonuç 102 bulunmuş olursa enflasyon %2 artmış demektir. Üretici fiyat endeksi (ÜFE) ile de enflasyon ölçülebilir. ÜFE ve TÜFE arasında doğru orantı vardır.

Hepimizin ekonomi haberlerini takip ederken kullanılan yoğun terimlerden dolayı dikkatimizin dağıldığı zamanlar olmuştur. Bu sebeple; bu yazıda, ekonomide en çok karşımıza çıkan kavram ve terimleri maddeler şeklinde yalın bir dille açıklayarak bunları anlaşılabilir hale getirmeye çalışacağım.

Para, iki farklı malın değişimi için kullanılan üçüncü maldır. Kağıt para ilk kez 1024 yılında Çin’de kullanıldı. İlk bankalar, 1300’lerde İtalya’da ortaya çıktı. Bankaların dünyaya yayılması ise 19 ve 20. yüzyılda oldu. İlk hisse senedi ise 1553’te Londra’da Muscovy Şirketi tarafından ihraç edilmiştir. 1600 yılında dünya ticaretini hedefleyen ilk şirket olan İngiliz East India Company kurulmuştur.

Pazarlama gurusu Philip Kotler, bir işletmenin pazarlama faaliyetlerini yürütürken kesinlikle kaçınması gereken on günahtan bahseder. Bunlardan 6 hususu yalın bir dille bu yazıda özetlemeye çalışacağım.

 
1- Şirketiniz yeni fırsatlar yaratmakta başarılı değil.
– Son beş yıl içinde heyecan verici hiçbir fırsat yakalamadıysa,
– Piyasaya sürdüğünüz fikirler büyük ölçüde başarısız olduysa,
– İnovasyon deyince yaratıcılığı anlıyorsanız,
İlk günahı işlediniz.

Hepimiz biliyoruz ki; günümüz endüstrisinin en temel amaçlarından birisi, sistemlerini optimize ederek (eniyileyerek) minimum girdi ile maksimum çıktıyı elde etmektir. Bu amaca hizmet eden en önemli kavramlardan birisi yalın felsefe. Aslına bakılırsa yalın felsefe, II. Dünya Savaşı sonrası Japonlar’ın savaşın etkilerinden çabuk kurtulmak için geliştirdiği yöntemlerden oluşuyor. Çevrim sürelerini azaltmakta, üretim alanının kullanım oranını artırmada, kalitenin iyileştirilmesinde, üretim miktarını artırmada, stoklarda azaltmada ve işçi verimliliğini artırmada ciddi vaatlerde bulunan yalın felsefe, son yılların en popüler konularından biri. Ayrıca sadece imalat sektöründe değil; hizmet sektöründe de 5S gibi araçların uygulanabilirliği, bu konuyu daha da popüler hale getirdi. İlk başlarda Toyota’nın uyguladığı bu teknikler, şimdilerde şirketlerde bir çalışma kültürü haline geldi. 

Dünyada en çok satanlar listesinde olan Malcolm Gladwell’in “Outliers” kitabını geçenlerde okudum. Bildiğiniz üzere, beğendiğim kitaplardan dipnotlarımı blogumda sizlerle paylaşıyorum. Bu yazımda bu kitap hakkında yazacağım. Kitaplardan çıkardığım notları paylaşırken bazen aslında kötü bir şey yapıyormuş hissine de kapılıyorum. Çünkü özetler, çoğu zaman okuyucuyu tembelleştiren ve kitabın aslından uzaklaştıran toparlamalar esasında. Ve belki siz kitabı okurken benim dikkatimi çekmeyen bir paragraftan veya belki bir satırdan önemli dersler çıkaracaksınız. Bu yüzden, siz yine de kitabı okuyun derim. 

Yazı dizisine istemeden ufak bir ara vermiş oldum. Çünkü oldukça yoğun ve bol maceralı süreçlerden sonra nihayet bu yazımı Erasmus programı ile geldiğim Macaristan’ın Debrecen şehrinden yazıyorum. Size bu yazımda yurtdışına çıkmadan önce ne tür hazırlıklar yapabileceğinizi anlatacağım. Öncelikle uçak biletinizi almanız gerekiyor. Bunun için skyscanner.com gibi siteleri kullanabilir; THY, Pegasus ve Wizzair gibi gideceğiniz destinasyona uçuşları olan tüm havayolu şirketlerinin teker teker web sitelerini ziyaret ederek fiyat araştırması yapabilirsiniz. Burada dikkat etmeniz gereken husus, bagaj hakkınızdır. İki tip bagaj hakkınız bulunuyor: check-in bagajı ve kabin bagajı. Kabin bagajı, uçağın içinde koltukların üstündeki raflara koyabileceğiniz bagajınız; check-in bagajı ise biniş kartınızı (boarding pass) aldığınız esnada uçağa gönderilmesi için teslim ettiğiniz bagajdır. Bazı havayolu şirketleri (THY gibi) belirli bir kilogram bagaj hakkı belirler ve uçak bileti fiyatına bagaj ücretini de otomatik olarak dahil eder. Ancak Wizzair ve Ryanair gibi ucuz havayolu şirketleri, ücretsiz olarak size sadece belirli ölçülerde bir çantayı kabin bagajı olarak götürebilmenize imkan verir. Bu yüzden ekstra ücret ödeyerek bir check-in bagajı satın almanız gerekir. Kaç kilogram bagaj hakkınızın olduğunu ve ebatlarının en fazla ne kadar olması gerektiğini mutlaka havayolu şirketinin web sitesinden öğrenmelisiniz.